Ik was laatst op een boekpresentatie waar Diederik Stapel ook was. Dat wist ik trouwens pas toen het feestje al bijna afliep. Ik had hem niet herkend, ik herken nooit iemand. Hij was op op zijn dooie gemakje komen binnenlopen met schrijver Anton Dautzenberg, en het stomme was: er gebeurde niets. Helemaal niets. De Robert M. van de wetenschap stond rustig te keuvelen tussen de mensen. Niemand schreeuwde tegen hem, niemand probeerde hem te laten struikelen, niemand gooide een glas bier in zijn gezicht, niets.

Ergens vond ik dat wel teleurstellend. Dat je de boel zo bij elkaar kan liegen en bedriegen, dat je je collega’s, promovendi, studenten en je vakgebied in zijn geheel zoveel schade kan toebrengen en dat je dan nog steeds ongehinderd kan rondwandelen in Nederland, en naar borreltjes kunt gaan en dat je boek dan gewoon een bestseller wordt.

In de verklaring die Diederik Stapel gaf toen het rapport van de onderzoekscommissie uitkwam, legde hij uit hoe slecht het met hem was gegaan. Hij presenteerde zichzelf als een gebroken man, die langzaam weer uit de hel tevoorschijn komt. Amper een half jaar na die verklaring geeft zijn aanwezigheid op die borrel allesbehalve die indruk. Je zou denken dat zo iemand alles zou kwijt raken. Maar dat is niet zo. Diederik Stapel is nog steeds iemand; een Bekende Nederlander, een persoonlijkheid, een interessant karakter. Mensen vinden het bijzonder om hem in het echt te zien. Je kunt er thuis over vertellen. En het is geen monster. Ik vermoed dat, hoe dichter je een afschuwelijk persoon nadert, des te minder afschuw je voelt. En als iemand op minder dan tien meter afstand staat, of je zelfs in gesprek met hem raakt, dan kan je alleen nog maar concluderen dat het een hele normale man is, heel vriendelijk. Let wel: de meeste mannen zijn vriendelijk. Je kunt de gracht dempen met vriendelijke mannen. Maar bij iemand als Diederik Stapel is het toch speciaal om erachter te komen: heel vriendelijk.

Nu, nog geen twee jaar nadat het bedrog van Diederik Stapel aan het licht kwam, blijkt hij maar heel mild gestraft te zijn door het leven. Er volgde een gedwongen carrièreswitch, er loopt nog een strafrechtelijk onderzoek, maar meer dan dat gebeurde er ook eigenlijk niet. Hij is geen persona non grata geworden. Nooit heeft hij een interview gegeven aan de Nederlandse media. De NOS behandelde hem met alle egards en zond slaafs zijn verklaring uit. Maar hij gaf wel een interview aan The New York Times (maar goed, die krant heeft een hele hoge impactfactor en daarvoor maakt Stapel graag een uitzondering zoals wij allemaal weten). Toen hij wel verantwoording aflegde, in zijn boek Ontsporing, presenteerde hij die met zoveel eloquentie en zulke dramatische gebaren, dat het een vruchtbare grond was voor een prachtige nieuwe carrière in de mooischrijverij. Gisteren werd aangekondigd dat hij samen met Anton Dautzenberg aan een boek en een toneelvoorstelling werkt. De fictiefabriek moet het heten.

Dat is pas echt een middelvinger naar je slachtoffers opsteken. Diederik Stapel is blijkbaar niet van plan om een teruggetrokken bestaan te gaan leiden. Het bedrog, het liegen, het verpesten van carrières en dromen, het verbrassen van wetenschapsgeld, blijkt nu allemaal te fungeren als een heel vruchtbare basis voor prachtige nieuwe kansen. Stapel zal opgetogen zijn met zijn toneelstuk: zijn werk krijgt weer een prachtig podium. Er zal pers zijn, publiek, bloemen, applaus. In elke nieuwe zaal, elke avond weer dat applaus. Dat applaus waarover hij zoveel sprak in zijn boek Ontsporing en dat zo belangrijk voor hem was.

Ik vind het oneerlijk. Hij verdient geen applaus. Ik had hem een veel slechtere toekomst toegewenst, en velen met mij.